Сил касаллигининг болалар ва ўсмирлар орасида ҳам тарқалганлиги бизни ҳавотирга солади. Боиси уларнинг организми ҳали бундай касалликни бошдан кечиршга ожизлик қилади. Чунки уларнинг организми ташқи муҳитдан келаётган хавфни енга олмайди, айниқса у нимжон бола бўлса. Биламизки, касалликни қўзғатувчи ва атрофдагилар учун хавфли манба-силнинг фаол шакли билан хасталанган беморлар саналади. Улар жуда кўп миқдорда, бир суткада 7 миллиардларгача микробактерия ажратишлари мутахассислар томонидан аниқланган.
Сил ожизларга юқадими? Ушбу савол билан Хоразм вилояти бош фтизиопедиатри Зеваржон Жумановага юзландик.
Савол жуда ўринли берилди, ҳақиқатан ҳам ушбу касаллик нимжон болаларга тезроқ юқиш хавфи юқори бўлади. Тез касалликка чалинувчан, камқувват, сурункали касалликлар билан хасталанувчилар, яхши овқатланмайдиган ёки сифатсиз овқатланадиган болаларда кўпроқ учрайди. Сил микробактерияларини ташиб юрган бемор касаллик манбааи ҳисобланади.
Силнинг эпидемиологик ҳолатини 4 та кўрсаткичда кўриш мумкин:
- Силдан зарарланиш,
- Касалланиш,
- Касаллик,
- Ўлим.
Болаларда сил борлигини кўрсатувчи факторлар қуйидагиларга боғлиқ:
- Юқумли сил шакли билан оғриган беморлар билан алоқада бўлса, айниқса бир уйда яшаса,
- Бир тарафлама лимфоаденопатия борлигини кўрсатувчи кўкрак қафаси рентгенографиясида ўзгаришлар ёки ўпкада инфильтрация борлигини кўрсатувчи соялар,
Мусбат туберкулин пробаси.
Сил касаллиги кичик ва ўсмир болаларда бошқа бошқа касалликлар остида, яъни зотилжам, юқори нафас йўлларининг турли хил яллиғланишлари, грипп, ошқозон ичак суранкали касалликлари ва ҳаказолар кўринишида кечади. Касалликнинг бундай кечишига сабаб ташҳисни нотуғри қўйиб, узоқ муддат турли хил антибиотиклар билан нотўғри даволашдир. Узоқ вақт антибиотиклар билан даволанган беморларда силнинг клиник белгилари йўқолади ёки бошқа белгилар остида қолиб кетади. Силнинг клиник кўриниши организмнинг қай даражада силдан заҳарланганлигига, унинг марказий ва вегетатив нерв системасига қандай таъсир қилишига боғлиқ. Тана ҳроратининг енгил кўтарилиши, озиш. Иштаҳа йўқолиши, диспептик ҳолатлар, қорин ва кўкрак қафасида жойи аниқ бўлмаган оғриқлар, тез чарчаш, юракнинг тез уруши, қизиб кетиш, оёқ қўлларнинг совуқ бўлиши, тунги терлаш, сабасиз инжиқлик, енгил ёки қийноқли йўтал, балғам ажралиши, нафас қисиши — буларнинг бари токсик аллергик бузилишлар бўлиб, силдан зарарланишнинг белгиларидир. Бу белгилар умумий амалиёт шифокоримизни сил касаллиги тўғрисида ўйлашга мажбур қилиши керак бўлган белгилардир. Бундай белгилар билан шикоят қилган беморлар УАШ ёки мутахассисликлари бошқа бўлган шифокорларга мурожаат қилган тақдирда, албатта “Силни эрта аниқлаш алгоритми” бўйича текшириши керак. Яъни йўтал, балғам ажралиши бўлса, 3 марталик балғам намунаси олиниб, сил таёқчасига текшириш лозим. Агар сил таёқчаси топилмаса, аммо шифокор тил таёқчасига гумао қилса, кўкрак қафаси рентгенографиясини қилиш керак бўлади.
Демак, сил касаллиги ёш болалар ва ўсмирларда намоён бўлиши ва унинг аниқланиши анча мураккаб жараён экан. Шуни таъкидлаб ўтиш жоизки, бугунги кунда силнинг оғир формаларидан ҳимоя қилиш учун БЦЖ вакцинасига туғруқхоналарда чақалоқ туғилганининг учинчи кунидаёқ эмлаш ёўлга қўйилган. Бола бир ёшга тўлгунига қадар эмланган жойида чандиқ хосил бўлади, ушбу чандиқнинг катта кичиклигига қараб, хосил бўлган иммунитет қай даражада эканлигини билиш мумкин. Албатта бу вакцина бутунлай сил касаллигининг олдини ола олмайди, фақатгина уни юқтирган болада хасталик оғир кечмаслигининг олдини ололади холос. Азиз ота оналар фарзандимизни юқумли касалликлардан сақлаш учун барчамиз биргаликда курашайлик.
Мафтуна Рўзиматова,
журналист.